Białka – podstawowe – obok węglowodanów i tłuszczów – składniki pokarmowe.
Białka to wielocząsteczkowe polimery zbudowane z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. Występują u wszystkich organizmów żywych – od człowieka po wirusy.
Ze względu na budowę dzielą się na:
- proste (zbudowane z samych aminokwasów)
- złożone (z dodatkową, niebiałkową częścią), np. lipoproteiny.
Ze względu na właściwości odżywcze wyróżniamy:
- białka pełnowartościowe, czyli doborowe zawierające wszystkie aminokwasy – do których zaliczamy m.in. albuminę, białko jaja kurzego, białko mleka i mięsa.
- białka niepełnowartościowe, czyli niedoborowe z brakującym choćby jednym aminokwasem – jak np. kolagen, żelatyna.
Białka pełnią wiele ważnych funkcji biorąc udział w wielu procesach zachodzących w naszym organizmie.
- białko to podstawowy budulec wszystkich narządów i tkanek w organizmie;
- wchodzą w skład różnorodnych enzymów i hormonów, dzięki czemu regulują liczne procesy metaboliczne oraz zapewniają homeostazę organizmu,
- odpowiadają za transport zarówno składników odżywczych jak i hormonów czy substancji chemicznych pochodzących z lekarstw;
- poprzez produkcję przeciwciał oraz komórek odpornościowych biorą udział w procesach obronnych organizmu;
- pełnią rolę regulatora gospodarki wodnej organizmu oraz biorą udział w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej,
- dzięki nim możliwy jest prawidłowy wzrost, rozwój i procesy naprawcze zachodzące w organizmie człowieka.
Białko w diecie człowieka pochodzi z produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Przyjmuje się, że dorosły człowiek potrzebuje ok. 0,8-2 g białka na każdy kilogram masy ciała, a zapotrzebowanie wzrasta u kobiet w ciąży i karmiących, sportowców, a także małych dzieci.
Dobrymi źródłami białek są: mięso,ryby, jaja, orzechy, zboża, rośliny strączkowe oraz nabiał, jak mleko czy sery.
1 g białka dostarcza 4 kcal.
Źródło:
Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. PZWL Warszawa 2007
Gawęcki J., Hryniewiecki L. (red.) Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1998
Gertig H. Gawęcki J. Słownik terminów żywieniowych. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2001
Jarosz M. (red.) Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Wyd. IŻŻ Warszawa 2012
