Charakterystyka pięciu smaków

 

Wiedza dotycząca oddziaływania smaku (a właściwie pięciu smaków) na naszą psyche i somę jest jednym z filarów filozofii odżywiania według pięciu przemian. I tak, zgodnie z filozofią tradycyjnej medycyny chińskiej, każdej przemianie przyporządkowany jest jeden ze smaków: słodki, słony, gorzki, kwaśny lub ostry. Każdy z nich ma określone właściwości i inaczej wpływa na nasz organizm, jego funkcjonowanie, nasze nastroje a także ogólny stan zdrowia.

W dużym uproszczeniu, możemy stwierdzić, iż celem dietetyki pięciu przemian jest wyważone i kompletne odżywianie organizmu – a żeby to osiągnąć każdy posiłek powinien zawierać w sobie odpowiednio zbilansowane wszystkie pięć smaków.

Charakterystyka 5 smaków

Smak gorzki – Przemiana Ognia

 

Heap of dry tea with green tea leaves.

 Smak gorzki reprezentuje przemianę ognia – i to jemu pobudzające działanie zawdzięczają używki takie jak kawa, czarna herbata, czy papierosy.

To smak o naturze Yin, ma działanie ochładzające, ale także powoduje skurcz i kieruje energię w dół (stąd biorą się polepszające trawienie właściwości gorzkich likierów, czy ziół). Przeciwdziała także wewnętrznej wilgoci – pomaga odprowadzać płyny, a także uspakaja i odnawia. Zapobiega zapaleniom oraz pomaga tamować upływ krwi.

 

Związany jest z sercem, jelitem cienkim i osierdziem. Zalecany osobom spożywającym dużo mięsa oraz osobom krzepkim, agresywnym i ekstrawertykom – uważać powinny natomiast osoby stosujące dietę surową (RAW) i wegetarianie – smak gorzki obniża energię, przez co może niekorzystnie wpływac na ich nerki.

Uwaga! Niektóre produkty gorzkie (zwłaszcza napoje zawierające kofeinę!) mają silne działanie wysuszające! Nie wolno z nimi przesadzać, gdyż w nadmiarze powodują niekorzystne skutki, tj. niedobór krwi i Yin oraz nadmiar gorąca, co objawia się zaburzeniami snu, niepokojem, stresem, prowadzić może nawet do zawału mięśnia sercowego.

 

Smak gorzki zabroniony jest kiedy w organizmie brakuje soków, stwierdza się niedobór krwi, oraz przy osteoporozie. Powinny uważać na niego osoby niedoborowe, zimne, osłabione, szczupłe, nerwowe i suche. Smak gorzki stosuje się gdy zachodzi potrzeba usunięcia nadmiaru płynów osadzonych w organizmie.

 

Produkty:

Gorzkie chłodne: bakłażan, bez czarny, gorzki grejpfrut, pigwa, radicchio, rukola, sałata, szparagi, żyto,

Gorzkie ciepłe: bazylia, cząber, estragon, gorąca woda, kasza gryczana, kozi ser, kozie mleko, kurkuma, laurowy liść, lubczyk, majeranek, oregano, prażone zboża, quinoa, rozmaryn, tymianek, zboża,

Gorzkie gorące: baranina, grzane wino, jagnięcina, kozieradka, koźlęcina, spirytus,

Gorzkie neutralne: amarantus, brukselka, karczoch, kawa zbożowa,

Gorzkie zimne: cykoria, czarna herbata, endywia, herbata zielona, kawa czarna, korzeń rzewienia, sałata lodowa, sok z aloesu.

Smak gorzki ciepły:

  • Osusza zimną wilgoć i śluz
  • Zsyła w dół Qi płuc

Smak gorzki zimny

  • Działa przeciwzapalnie
  • Uspokaja serce
  • Wyprowadza gorącą wilgoć
  • Jest moczopędny, odkażający i przeczyszczający

Przeciwwskazany, gdy występuje:

  • Niedobór Qi
  • Niedobór krwi
  • Niedobór płynów
  • Niedobór Yin
  • Osteoporoza
  • Wypadanie narządów
  • Wyczerpanie
  • U osób starszych

 

Smak kwaśny – Przemiana Drzewa

1197396_40954237

Smak kwaśny ma działanie ściągające, tzn. produkty o takim smaku przyczyniają się do zachowania płynów w organizmie. Zbyt duża ilość kwaśnego smaku może prowadzić do swoistego “zasznurowania” organizmu i stagnacji, gdyż odpowiada on za kierowania energii Qi w dół i do wewnątrz. Większość kwaśnych produktów ochładza organizm, dlatego polecane są przy syndromach wywołanych samorzutnym wznoszeniem się energii (wewnętrzne gorąco, drażliwość, problemy ze snem, niepokój), odradza się je natomiast osobom z niedoborem Qi i niedoborem Yang. Bardzo mało produktów kwaśnych ma działanie ogrzewające, jednak należy pamiętać że takie produkty zawsze wywołują określone działanie (przykładowo ocet wspomaga układ krwionośny). Ze smakiem kwaśnym związana jest Wątroba i pęcherzyk żółciowy. Jest to smak typu Yin, w chińskiej medycynie leczniczo stosuje się go, aby nie dopuścić do utraty płynów atakowanych przez gorąco i suchość.

Uwaga! Smak kwaśny jest bezwzględnie zabroniony przy każdej formie stagnacji – uczuciu sytości i pełności, stwardnieniu rozsianym, zaniku mięśni, zapaleniu żołądka.

Produkty:

Kwaśne chłodne: agrest, białe wino, biały ser, borówka, boćwina, brzoskwinie, cytryny, dzika róża, estragon, granat, grejpfrut, herbaty owocowe, herbaty z głogu, herbaty z hibiskusa, jabłka, jagody, kapusta, kiełki lucerny, kiszone ogórki, kuskus, kwaśna śmietana, kwaśne brzoskwinie, kwaśne kwaśny grejpfrut, mandarynka, mango, marynowane warzywa, melisa, niedojrzałe owoce, ogórecznik, oliwki, papaja, piwo pszeniczne, pomarańcze, pomidory, porzeczki, poziomka, pszenica, pszenne płatki, roszponka, rzodkiew, sos sojowy, szampan, szczaw, szpinak, truskawki, zakwas chlebowy, zarodki, śliwki, świeże soki owocowe.

Kwaśne ciepłe: drób, kiełki, kolendra, koperek, kwaśne wiśnie, marynowany imbir, natka pietruszki, ocet balsamiczny, ocet ryżowy, ocet winny, owoc cytryńca, owoc derenia, owoc róży, wiśnie.

Kwaśne gorące: brak.

Kwaśne neutralne: bulgur, drożdże, nasiona lotosu, orkisz, twaróg.

Kwaśne zimne: ananas, jogurt, kefir, kiełki fasoli mung, maślanka, mięso z kaczki, mleko zsiadłe, piwo pszeniczne, rabarbar.

Przeciwwskazany, gdy występuje:

  • gorąco z żołądka (np. gasttitis)
  • niestrawność
  • śluz
  • wilgoć
  • zastój

Zalecany, gdy występuje:

  • niedobór płynów
  • niedobór Yin
  • nietrzymanie moczu
  • utrata esencji (przedwczesny wytrysk, upławy u kobiet)

 Smak ostry – Przemiana Metalu

gozdziki-przyprawaJest to smak typu Yang, bardzo rozpraszający, ale również ocieplający, przerywa stagnację, otwiera, jest rozdzielający, powoduje wydzielanie potu. Smak ostry znajduje sie w większości przypraw – jego działanie polega przede wszystkim na przeciwdziałaniu bakteriom i wirusom oraz wspomaganiu trawienia i usuwaniu toksyn z organizmu. Jest związany z płucami.

Smak ostry, działając napotnie rozprasza chłód i zastój – jest niezastąpiony przy przeziębieniach i infekcjach bakteryjnych. Wzmacnia Yang i pobudza ruch Qi – kierując energię w górę i na zewnątrz.

Produkty:

Chłodne: herbata miętowa, jarmuż, jęczmień, kalarepa, mięta pieprzowa, ryż brązowy, rzodkiew, rzodkiewka, seler naciowy.

Ciepłe: cebula, chrzan, czarnuszka, czosnek, gorczyca, imbir świeży, kardamon, kmin rzymski, kolendra, majeranek, mięso z dziczyzny, ostra papryka, owies, parmezan, pietruszka, por, ser mocno sfermentowany, sery pleśniowe, szalotka, szczypior.

Gorące: anyż, chili, curry, gałka muszkatołowa, goździki, herbata Yogi, imbir suszony, pieprz, whisky, wódka, ziele angielskie.

Neutralne: gęsina, mięso z indyka.

Zimne: brak.

Przeciwskazany:

  • Epilepsja
  • Gorąco
  • Jaskra
  • Niedobór krwi
  • Osłabiony i wyczerpany organizm
  • Zapalenie spojówek

Zalecany:

  • Niskie cisnienie krwi

 

Smak słodki – Przemiana Ziemi

maliny

Tak jak przemiana ziemi, która jest aktywna przez cały rok jednoczy i równoważy, tak smak słodki harmonizuje, odżywia, wzmacnia i dodaje energii. Jest to najważniejsz smak – przyporzadkowane ziemi pożywne i sycące pokarmy to większość naszego pożywienia, nie możemy się bez nich obejść, są kluczowe zwłaszcza w pierwszych latach naszego życia. Związany jest z żołądkiem i śledzioną. To smak typu Yang.

Smak słodki nawilża i uspokaja – jednak jeśli zjadamy przyporządkowane mu produkty w rozsądnych ilościach, w nadmiarze może wywoływać nadmiar śluzu (wilgoć, nadmiar Yin) i powodować otyłość, ospałość, przygnębienie oraz obniża zdolność organizmu do wytwarzania ciepła – chodzi tu przede wszystkim o produkty mleczne. Powinny z nich zrezygnować zwłaszcza osoby skłonne do gromadzenia wody w organizmie! Ponadto smak słodki w nadmiarze może zakłócać przepływ Qi i prowadzić do gorąca.

Należy pamiętać, że odżywcze, wzmacniające Qi działanie słodkiego smaku niewiele ma wspólnego z otrzymywanym w procesie produkcji cukrem! Biały cukier działa wręcz odwrotnie, pozbawiając organizm ważnych składników mineralnych i witamin.

Smak słodki niewskazany jest przy nadwadze, problemach z nadmiarem śluzu i wilgoci oraz obrzękach.

Produkty:

Chłodne: bakłażan, banany, brokuły, chleb na drożdżach, cukier, cukinia, estragon, gruszki, jeżyny, jęczmień, kalafior, kapusta pekińska, maliny, nerkowca, olej lniany, olej sojowy, olej słonecznikowy, olej z pestek winogron, oliwa z oliwek, orzechy nerkowca, papryka, pieczarki, seler, siemię lniane, soki warzywne, szpinak, słodka śmietanka, słodkie jabłka, tofu, zielone winogrona.

Ciepłe: bataty, czereśnie, czerwone winogrona, kminek, masło klarowane, miód pitny, morele, olej rzepakowy, orzechy piniowe, orzechy włoskie, porto, rodzynki, rzepakowy, sago, smażona cebula, słodkie brzoskwinie, słodkie wino, wanilia, wiórki włoskie.

Gorące: cynamon, koper włoski.

Neutralne: dynia, fasolka szparagowa, figi, groch, groszek zielony, grzyby leśne, grzyby shitake, jajka, kalarepa, kapusta biała, kapusta czerwona, kapusta włoska, kasza jaglana, kaszka kukurydziana, marchewka, masło, masło, melasa, migdały, miód, mleko krowie, orzechy laskowe, orzechy pistacjowe, orzechy ziemne, papaja, pestki dyni, pietruszka, sezam, shitake, słonecznik, winogrona, wołowina, ziemniaki, śliwki suszone.

Zimne: arbuz, awokado, mleko sojowe, ogórek, szparagi.

Przeciwskazania:

  • Nadmiar patologicznego Yin
  • Obrzeki, nagromadzenie wody
  • Śluz
  • Wilgoć
  • Zastój
  • Zimno

Zalecany:

  • Niedobór esencji
  • Niedobór krwi
  • Niedobór płynów wewnętrznych
  • Niedobór Qi
  • Niedobór Yin z pustym gorącem

Smak słony – Przemiana Wody

smak slony

Przemiana wody smakuje słono – należą tutaj więc przede wszystkim pokarmy pozyskiwane z wód morskich, ale i słodkich – ryby, owoce morza, algi i glony, jak również wszystkie produkty solone.

Oddziaływanie tego smaku jest bardzo złożone, gdyż z jednej strony działa wysuszająco, a z drugiej nawilżająco – powoduje również zmiękczanie blokad w organizmie, jednak tylko w rozsądnych ilościach. Sól spożywana w nadmiarze ma działanie przeciwne – nie tylko wysusza, ale i usztywnia, może prowadzić nawet do demineralizacji organizmu osteoporoza).

Smak słony jest typu Yin, zsyła energię w dół, wiąże się z nerkami. Stosowany jest dla nawilżenia tkanek i do rozpuszczenia nagromadzeń.

Smak słony zabroniony jest przy nadciśnieniu i skłonnościach do nadużywania alkoholu (dieta bezsolna usuwa ochotę na alkohol).

Produkty:

Chłodne: ciecierzyca, fasola mung, fasolka suszona, oliwki, ostrygi, soja.

Ciepłe: dorsz, flądra, homar, krewetki, langusta, okoń, rogi jelenia, ryby wędzone, szproty, tuńczyk węgorz, łosoś.

Gorące: brak.

Neutralne: bób, fasolka adzuki, karp, soczewica, wieprzowina.

Zimne: glony, małże, miso, sól, woda mineralna, woda zimna, woda źródlana.

Przeciwskazania:

  • Alkoholizm
  • Gorąco żołądka
  • Nadciśnienie

Zalecany:

  • Guzki tarczycy, wole
  • Nagromadzenie patologicznego Yin
  • Obrzęki węzłów chłonnych
Share This